VỀ MIỀN NAM
Nhà bác Cả ở lại với Việt Minh từ ngày hai bên
kư kết hiệp định Genève chia đôi đất nước đến nay đă được nửa năm, bây giờ
họ nhất quyết ra đi.
Cái tết đơn sơ nghèo nàn đă trôi qua được gần một
tháng. Chị Thoa đưa hai người em Vân và Khoa đi trước, anh chị em đă bàn với
nhau nên đi từ từ để chúng nó khỏi nghi. Họ ghé La Khê quê ngoại để chào bà
ngoại, các cậu mợ, các bác trước khi bỏ xứ ra đi. Ba chị em lên Hà Đông rồi
đi xe điện lên Hà Nội ngủ lại nhà d́ Hai một đêm sáng sớm hôm sau ra ga xe
hỏa mua vé đi Hải Pḥng, lúc lên tầu trời c̣n tối, anh công an cầm giấy
thông hành bấm đèn pin soi sơ sơ một lúc rồi đưa trả lại cho Khoa, Vân, cũng
may nhờ trời tối nó không biết giấy thật hay giả.
Tầu bắt đầu chuyển bánh, Khoa nh́n ra cửa sổ, Hà Nội
đang lùi lại phía sau, nơi phồn hoa đô hội văn minh xinh đẹp ngày nào nay
chỉ là một thành phố chết tiêu điều sầu thảm. Cậu đă được học trên tỉnh,
thỉnh thoảng lên chơi Hà thành, quen nếp sống văn minh tân tiến nay tự nhiên
lại thấy đau ḷng trước cảnh nghèo nàn bệ rạc. Phúc ngồi tựa tay lên thành
cửa miên man suy nghĩ, cậu và Phúc trước hay nghe những bản nhạc ngợi khen
Sài G̣n viên ngọc trân châu trên Á Đông, đă ao ước được vào Nam để thấy
thành phố ấy, nhưng nay khi lên đường đi Nam cậu lại thấy xúc động rạt rào.
Hôm qua lúc chia tay, bà ngoại âu yếm cầm tay chị em cậu bảo.
-Các cháu vào trong ấy rồi nhớ viết thư cho bà, cho các
cậu nhá, bà không biết bao giờ các cháu mới về thăm quê ngoại.
Nghe thế Khoa bèn hứa hẹn bà cụ mấy câu để cụ yên tâm.
-Cháu sẽ viết thư thăm bà và các cậu mợ, chúng cháu nhớ
bà lắm chứ.
Bà cụ già bịn rịn cầm tay Khoa một lúc lâu, cách đây
mấy năm, cậu đă ở trọ nhà bà ngoại gần một năm để đi học trên Hà Đông, hồi
ấy cậu chưa biết đi xe đạp, bà chăm lo cho cơm nước cho cậu, là niềm an ủi
của cậu lúc xa nhà. Khoa bùi ngùi cảm động biết rằng chẳng bao giờ c̣n có
dịp gặp lại bà, h́nh như bà cũng linh cảm như thế v́ cậu ta chợt thấy một
giọt lệ long lanh trên mắt cụ. Các cậu mợ và các em cũng đứng ngoài sân chia
tay chị em cậu, nhớ lại cảnh chia ly Khoa thở dài tự nhủ.
-Biết bao giờ mới gặp lại bà, biết bao giờ gặp được các
cậu mợ, các em, bèo hợp rồi tan, người đi kẻ ở, ai gây nên nỗi.
Nhưng một lúc sau nghĩ đến Hải Pḥng, đến chế độ Quốc
Gia Tự Do mà ḿnh đă sống trước đây, cậu ta lại phấn khởi tinh thần v́ chỉ
trong ngày hôm nay chị em cậu sẽ thoát khỏi bàn tay của chế độ hà khắc để
được trở lại cuộc sống tự do. Tầu chạy măi đến chiều th́ sang địa phận Quốc
Gia, rồi tới Hải Pḥng, ba chị em đi bộ một lúc về ngơ Cô Ba Ch́a, đến hiệu
thợ may bên trong rồi lên tầng trên nơi gia đ́nh bác hai Chương thuê tạm
một, hai tháng chờ đi.
Bác Hai và các anh chị mừng rỡ tiếp đón mấy người em họ
đă thoát được xuống đến đây, anh Hiền tươi cười bảo.
-Các em đi được như thế anh cũng mừng cho, c̣n chú
thím, các em kia chắc nay mai cũng xuống đây, khi nào xuống đầy đủ cả nhà
th́ lên Hội Đồng Di Cư Bắc Việt ghi tên xin vé tầu, đi bay th́ phải chờ lâu
hơn, muốn nhanh th́ đi tầu thủy.
Chị Thoa đưa hai em xuống Hải Pḥng rồi lại trở về làng
để lo cho mấy đứa kia. Hàng xóm láng giềng đoán là nhà bác Cả sẽ đi Nam
nhưng họ cũng không ṭ ṃ hỏi han, nhà bác Cả vẫn lặng lẽ sinh sống bên
trong lũy tre xanh.
Mấy hôm sau chị bảo ba đứa em Phúc, Thùy, Dung.
-Chiều nay chị đưa các em ra bà ngoại, mai sẽ lên Hà
Đông, không đứa nào được nói ǵ với ai nhá, ai có hỏi th́ nói ra bà ngoại ăn
cỗ.
Bọn trẻ vâng vâng dạ dạ chứ chẳng ra vẻ buồn bă tí nào,
dù đây là chuyến đi bỏ làng bỏ xứ nhưng chúng vẫn tỏ ra thản nhiên như không
. Hồi trước tết chị đă đưa ba đứa ra nhà bà ngoại chờ đi nhưng sau nhà đổi ư
nên lại đưa chúng trở về, lần này cả nhà đă nhất quyết ra đi, nước đến chân
bây giờ mới nhẩy, nhưng thà trễ vẫn c̣n hơn không.
Chiều hôm ấy các cô cậu chuẩn bị lên đường, tất cả chỉ
đi người không, quần áo đă được chị đưa đi từ tuần trước. Lúc sắp xuất hành,
ba đứa đứng ở nhà ngang, Phúc bảo các em.
-Ḿnh nh́n lại nhà gác lần cuối nhá.
Rồi cả ba đứa quay mặt nh́n căn nhà gác hai tầng một
lúc từ bậc thềm phía trước lên đến mái ngói mầu đỏ sậm, nh́n các cửa kính
sáng choang. Căn nhà này các cụ, kỵ ngày xưa đă xây lên để lại cho con cháu,
nhưng thế sự đổi thay, con cháu phải vĩnh biệt nó ra đi không bao giờ trở
lại, tài sản các cụ để lại nay đă tan đi như mây khói.
Chị Thoa khi ấy đă đứng ở bên kia vườn đưa tay vẫy bọn
trẻ đi theo, mấy chị em băng qua cái cửa hẹp cuối hàng rào cây ổ dô rồi ra
một con đường gạch tiểu lộ, họ đi quanh co một lúc th́ đến b́a làng, Phúc và
các em bước ra khỏi lũy tre xanh không bao giờ trở lại, chiều nay ánh nắng
vàng úa đang tàn dần trên cánh đồng cuối đông, một vài bác nông phu đang căm
cụi bên luống khoai, mấy đứa trẻ chăn trâu ngước mắt thản nhiên nh́n anh em
Phúc đi ngang qua.
Đi được một quăng xa, Phúc ngoái cổ nh́n lại lũy tre
xanh, nóc nhà gác vẫn c̣n hiện ra trên nền trời chiều xanh nhạt, cậu chẳng
thấy buồn ǵ cho lắm, cậu biết rằng thầy mẹ đă cùng đường phải bỏ hết cả để
ra đi, cậu cũng chẳng thấy tha thiết ǵ đến mái nhà ấm cúng, đến quê cha đất
tổ.
Bốn chị em đi theo con đường đất qua hai ba làng th́
đến nhà bà ngoại ngủ nhờ một đêm để hôm sau đăng tŕnh. Tối ấy bác hai La ở
làng bên được tin cũng ghé thăm các cháu, bác nói.
-Bác đă hết ḷng với nhà cháu rồi đấy nhá, bác chúc các
cháu may mắn thượng lộ b́nh yên.
Cậu Mai bảo.
-Các cháu vào trong ấy, mai kia có tổng tuyển cử thống
nhất đất nước lại bầu cho chúng nó.
Bọn trẻ chẳng để ư đến chuyện ấy chúng chỉ biết gia
đ́nh đă nhất quyết ra đi từ bỏ tất cả. Môt lúc sau cậu hỏi.
-Vào trong ấy lấy ǵ mà sống?
Thùy bảo.
-Anh chị cháu nói nó nuôi ḿnh sáu tháng.
Cậu Mai thích Việt Minh nên không tin.
-Ối giời ơi, nó mà nuôi cho sáu tháng, tiền đâu nó nuôi
ḿnh?
Phúc cầm cuốn vở lớp ba của con trai cậu Mai đọc lướt
qua một bài học thuộc ḷng.
“Đừng nghe lời thằng Diệm
Thằng Diệm nói Chúa đă vào Nam
Chúa đây không phải xóm làng riêng ta.
Chúa là chung của mọi nhà.
Người đâu Chúa đấy ai mà chẳng hay”.
Trước kia Phúc đă mê Việt Minh một thời, bây giờ nghe
Việt Minh nói nó lại không tin họ như trước nữa. Chiều hôm sau Chị Thoa và
các em lên Hà Đông, cậu Mai ôn tồn nhắn nhủ các cháu.
-Cậu không biết nói ǵ hơn là chúc cho các cháu ra đi
b́nh yên, khi nào đất nước thống nhất, các cháu sẽ về quê ngoại thăm bà và
các cậu.
Bà ngoại, cậu Mai tiễn các cháu ra tận ngoài đầu ngơ.
Phúc chân bước đi mặt c̣n ngoảnh lại, đi quá cái quán đầu làng rồi nó thấy
bà và cậu Mai vẫn đứng trông theo, măi cho tới khi bà và cậu khuất sau bụi
chuối Phúc mới tiến bước đi nhanh theo chị, ôi cảnh biệt ly sao mà buồn đến
thế. Thế là cậu và các em đă bước chân ra khỏi lũy tre xanh làng La Khê
không bao giờ trở lại.
Đi bộ chừng nửa ki lô mét là tới Hà Đông, Thoa ghé nhà
bà Lan, một người chị họ để đưa chị ấy cùng đi Nam theo chồng đă đi trước
đây. Chiều hôm ấy họ lên tầu điện đi Hà Nội, chừng hơn một giờ là tới nơi.
thành phố bây giờ ngủ yên dưới bóng đêm buồn tẻ, tịnh không nghe thấy một
tiếng động cơ nào ngoài phố xá. Ngủ nhờ nhà d́ Hai một đêm, chị em thuê xe
ra nhà ga Hàng Cỏ.
Trời c̣n tối đen, mấy ngọn đèn vàng nhạt chiếu ánh sáng
mờ mờ xuống đường phố, sân ga. Một bà cụ bán xối ghé lại gần Phúc, Thùy bảo.
-Cậu ăn một trăm xôi nhá! Cô ăn một trăm xôi nhá!
Phúc lắc đầu, cậu vẫn c̣n vương vấn nghĩ đến buổi tiễn
đưa đầy xúc động ở nhà bà ngoại tối qua. Cậu nh́n theo bà hàng xôi trong
ḷng ái ngại, sáng tinh mơ đi quanh sân ga bán không biết được bao nhiêu gói
giữa khi chẳng ai có tiền bạc là bao. Chị Thoa dắt tay các cô cậu lên xe
hỏa, một lúc sau trời đă sáng hẳn, tầu từ từ chuyển bánh, Phúc nh́n ra cửa
sổ phía xa xa, nó thấy cảnh vật cứ quay tṛn lại, lần đầu tiên trong đời đi
xe hoả, cậu thấy nhiều cảnh lạ. Một anh hát xẩm mù tay kéo nhị, miệng lên
giọng hát bài than văn cho thân phận những người đi Nam.
. . bán con như thể bán trâu, năm trăm hai đứa c̣n đâu gia đ́nh. .
Chị Lan nh́n Thoa mỉm cười cái tṛ tuyên truyền hạng
bét ấy đánh lừa được ai, người ta đặt ra những truyện ghê sợ để doạ những
người di cư, nào là vào Nam để bón cao su, nghe lời thằng Diệm rồi cũng đi
ăn mày. . Phúc vẫn nh́n qua cửa sổ, cảnh vật vẫn quay tṛn xa xa, cậu bé
biết rằng nhà ḿnh đang đi trốn Việt Minh để đi Nam, dù không thù ghét Việt
Minh nhưng cậu cũng biết rằng nhà ḿnh đang bị Việt Minh đe dọa.
Tầu vẫn chạy vùn vụt về phương đông mang theo những kẻ
chạy trốn chế độ độc tài hà khắc, chạy trốn cái chết, họ bỏ lại sau lưng
những bức chân dung các ông chủ tịt vĩ đại, bỏ lại ngọn cờ đỏ sao vàng, cờ
hồng Liên Sô, cờ hồng Trung Quốc. .
Đến chiều chị Thoa bỗng cúi xuống nói nhỏ với các em.
-Khi nào đến Phạm Xá là sang địa phận Quốc Gia, cũng
sắp tới rồi.
Các cô cậu trong ḷng khấp khởi mừng thầm, Phúc nghe
xong khẽ gật đầu ra ư đă hiểu, cậu không dám hé răng hỏi chị thêm cậu nào.
Tầu vẫn chạy đều đều, tiếng bánh xe lăn trên đường sắt vẫn lạch lạch như vô
tận, một lúc lâu sau c̣i tầu rít lên một tiếng hú rất lớn rồi tầu từ từ
ngừng lại, Thoa nh́n chị Lan, nh́n các em ra ư tầu đă sang địa phận Quốc
Gia, sắp thay đổi người lái, thay đổi lá cờ cắm trên toa đầu. Mọi người hồi
hộp, cái giây phút quyết định cuộc đời của họ bây giờ đă đến.
Tầu ngừng lại chừng nửa giờ rồi lại chạy vụt đi, qua
khung cửa Phúc và các em đưa mắt nh́n ngọn cờ vàng của quân đội Quốc Gia xa
xa, niềm hân hoan hiện rơ trên nét mặt Phúc, cậu biết rằng anh em ḿnh đă
thoát được sang địa phận Quốc Gia. Phúc nhớ lại bẩy tám tháng trước đây, hồi
quân đội quốc gia đóng tại nhà ḿnh, cậu đă theo mấy ông Quốc Gia xuống đền
bắn chim và bây giờ cậu có cảm tưởng như gặp lại những người bạn cũ.
Tầu chạy một lúc lâu sau th́ vào đến nhà ga Hải Pḥng,
chị Thoa dắt tay các em xuống, bọn trẻ ngơ ngác nh́n sân ga đông nghẹt những
người. Phúc nh́n quanh quẩn, chưa bao giờ cậu được thấy một đám người đông
như thế, những ngày hội hè đ́nh đám ở làng Đông Lao cũng chưa bao giờ đông
ghê gớm như cậu thấy trong ngày hôm nay, người ta từ trên tầu bước xuống sân
y như nước chảy, một số đi buôn hàng mua qua bán lại kiếm ăn trên đường Hải
Pḥng Hà Nội, nhưng đa phần là những kẻ thập phương tứ chiếng từ khắp mọi
nơi trên đất Bắc vội vă đổ về đây, một thành phố cuối cùng của Thế Giới Tự
Do tại Bắc Việt để được thở hít cái không khí Tự Do.
Bây giờ là tháng hai, chỉ c̣n vài tháng nữa là hết hạn
ba trăm ngày vào Nam ra Bắc. Trong những ngày tháng cuối cùng của thời hạn
di cư, những kẻ từ Hà Đông, Hà Nội, Ninh B́nh, Kiến An, Hải Dương, Phủ Lư,
Hà Nam. . những kẻ từ khắp các nẻo đường miền Bắc đổ về đây hàng ngh́n, hàng
vạn người mỗi ngày để t́m đường dẫn đến Thế Giới Tự Do, ai nấy tươi cười hớn
hở, chẳng cần nói thành lời, thoạt trông cũng biết họ mừng như mở cờ trong
bụng, họ đă t́m lại được Tự Do.
Những kẻ đă nồng nhiệt đón chào Việt Minh trở về khi
hoà b́nh trở lại Đông Dương, đă sống với Việt Minh độ nửa năm và nay đă thấy
rơ cái bộ mặt ghê tởm của Việt Minh, họ không c̣n đường nào khác hơn là từ
bỏ tất cả quê cha đất tổ, mồ mả ông bà để ra đi dù là với hai bàn tay trắng.
Chị Lan, Phúc, hai cô em có cảm tưởng mọi người đều tử tế, ai nấy niềm vui
mừng hiện rơ trên khuôn mặt, h́nh như ai cũng phúc hậu cả, ai cũng cùng
chung một một điều mong ước và nay niềm mong ước của họ đă thành sự thật. Ai
cũng ra vẻ tươi cười hớn hở với nhau, cùng biểu lộ một niềm chân t́nh, hoài
băo. Phúc thấy sân ga vui quá, niềm vui như tràn trề lai láng đổ ra khắp sân
ga, cậu cũng nghe thấy những tiếng cười ṛn ră của những kẻ đă t́m thấy cuộc
sống Tự Do. Phúc nh́n lá cờ vàng ba vạch đỏ phất phới bay cậu có cảm tưởng
như lâu ngày gặp lại bạn cũ, cậu nh́n lên bức tường phía trước đọc mấy hàng
khẩu hiệu viết bằng chữ in thật lớn.
“Cụ Ngô thống nhất sơn hà
Già Hồ chia sẻ nước nhà làm hai”.
Bức tường bên phải th́ viết.
“Ai vô Nam đợi mấy tôi cùng.
Để tôi c̣n gỡ cái cḥng Việt Minh”.
Phúc không hiểu nghĩa chữ “vô nam” là ǵ nhưng cũng
không muốn hỏi chị, cậu biết đó là những khẩu hiệu tố Cộng, ngoảnh sang bên
trái cậu bé lại thấy một biển ngữ bằng vải to dài cũng có hai hàng chữ.
“Đường tầu hỏa Mục Nam quan
Vơ vét thóc gạo đem sang cúng Tầu”.
Một niềm hân hoan sung sướng tự nhiên nổi lên trong
ḷng Phúc và chị em cậu, Phúc thấy ḷng vui lâng lâng, từ thuở bé đến giờ
lần đầu cậu được thấy một nơi xa lạ với những t́nh cảm sung sướng dạt dào
như thế. Cách đây bốn năm được lên Hà Nội chơi cậu cũng không thấy súc động
nhiều như bây giờ v́ nơi đây sẽ thay đổi toàn diện cuộc đời của mọi người
trong gia đ́nh cậu, nó sẽ đưa cả nhà thoát khỏi nơi tối tăm u ám lên chỗ
thanh cao sáng lạn.
Chị Thoa dẫn các em đi bộ hơn một ki lô mét th́ đến ngơ
Cô ba Ch́a, họ vào ngơ rồi đi tới một hiệu may th́ rẽ vào rồi bước lên gác.
Tại đây nhà bác hai Chương đă đi gần hết chỉ c̣n một hai người, bác nói chị
em Thoa cứù ở đây v́ bác đă trả tiền nhà cho chủ rồi, pḥng bên ngoài dành
cho các cháu.
***
Thoa đưa các em xuống Hải Pḥng rồi lại về làng để đón
thầy mẹ đi, xong chuyến này là cả nhà sẽ đi thoát hết. Gần một tuần sau khi
đưa các em, cô trở về nhà nói cho thầy mẹ biết mọi việc đă xong xuôi, nhà
c̣n vợ chồng bác cả và Hoàng con trai lớn. Thoa và Hoàng bàn cả nhà đi vào
lúc chiều tối, cậu đi trước để người ta khỏi nghi, c̣n thầy mẹ và Thoa sẽ đi
làm hai đợt ra quê ngoại.
Chiều hôm ấy bác Cả sai con mời vợ chồng nhà Cả Khiêm
hiện ở nhờ tại khu vườn nhà bác phía sau nhà. Trước đây mỗi khi nhà có giỗ
hai vợ chồng Khiêm đều sang làm giúp, lần này họ cũng đoán là có việc quan
trọng nên vội sang ngay, bác Cả đi ngay vào đề.
-Vợ chồng bác đối với gia đ́nh chúng tôi cũng như chỗ
người nhà, chẳng dấu ǵ hai bác gia đ́nh tôi đi Nam dần dần từ mấy tuần nay,
chiều nay chúng tôi sẽ đi sau cùng, tôi cũng chẳng c̣n ǵ chỉ có một ít quần
áo, bát đĩa để lại cho hai bác và các cháu, không biết bao giờ mới trở về,
nhờ bác trông nom hộ nhà cửa vườn tược được ngày nào hay ngày nấy, ai có hỏi
ǵ cứ nói chắc nhà ông bà ấy đi ăn giỗ ngoài La Khê hay nói không biết th́
cũng được.
Cả Khiêm tỏ vẻ cảm động đáp.
-Chúng cháu chịu ơn ông bà cũng nhiều, ông bà cho nhà
cháu ở nhờ từ bao lâu nay chúng cháu không quên ơn ông bà, xin ông bà cứ yên
tâm chúng cháu sẽ giữ kín mọi chuyện, chúng cháu sẽ làm theo y như nhời ông
bà đă dặn.
-Ngày mai bác sang đây xem có thích cái ǵ th́ cứ đem về, bác cũng biết
chúng tôi bây giờ có c̣n ǵ nữa đâu, nếu có th́ cũng chẳng tiếc bác.
-Không biết bao giờ chúng cháu mới gặp lại ông bà,
chúng cháu xin chúc ông bà các cô các cậu đi cho may mắn.
Bác gái tiễn vợ chồng Cả Khiêm ra tận cửa hông bên hàng
rào cây ổi rô, người nô bộc trung thành chắp tay cúi chào bà chủ một cách
chân t́nh, nước mắt chảy ṿng quanh, biết rằng hai bên chẳng có ngày gặp
lại.
Thoa đi trước một lúc lâu rồi hai vợ chồng bác Cả cũng
nhẹ nhàng khép cửa đi ra ngoài vườn, băng qua hàng rào ổi rô ra con tiểu lộ
để lần ṃ ra đồng, lúc ấy trời đă sâm sẩm tối. Bước chân đi, bác Cả cảm thấy
một nỗi buồn tê tái nổi lên trong ḷng, ruộng nương, vườn tược, nhà thờ, nhà
gác của ông bà cha mẹ để lại bây giờ tự nhiên tuột khỏi tầm tay của bác.
Thời thế đổi thay nhanh như trong một cái chớp mắt, sự nghiệp ông cha để lại
bây giờ tan biến đi như cơn gió thoảng, nay cả nhà ra đi với hai bàn tay
trắng, bác đưa tay gạt mấy giọt nước mắt rồi nhanh chân bước cho chóng đến
La Khê quê vợ.
Băng qua cánh đồng dưới ánh trăng lờ mờ, qua hai ba
làng vợ chồng bác đến quê ngoại của các con. Tối ấy bác gái và bà cụ thủ thỉ
tâm t́nh với nhau trong những giây phút cuối cùng mẹ con c̣n ở bên nhau.
Hôm sau lúc Thoa và thầy mẹ cô xách cái túi nhỏ lên vai ra sân gạch để lên
Hà Đông cho kịp giờ tầu điện, bà ngoại và hai cậu đi theo ra tận cổng. Cậu
Tùy than thở với anh chị.
-Chúng em chúc anh chị ra đi may mắn, thời thế xoay vần
nghiệt ngă quá, chị em, cậu cháu mỗi người một phương không có ngày gặp lại.
Họ ngoại của Thoa chỉ có một ḿnh gia đ́nh cô đi Nam,
tất cả đều ở lại, đường ai nấy đi, âu cũng là tại cái số trời, các d́ các
bác, cậu mỗi người giúp cho một ít tiền Đông dương, của ít ḷng nhiều. Người
đi kẻ ở chia tay bịn rịn một lúc lâu, anh chị em cùng một cha mẹ sinh ra nay
bỗng kẻ bắc người nam, mỗi người một ngả, bèo hợp rồi tan . Bà ngoại khóc đỏ
hoe cả mắt nhất định đưa con cháu ra tận đầu làng, bà đi theo măi cho đến
tận quăng đưỡng lên tỉnh mới chịu thôi. Con cháu chân bước đi mặt c̣n ngoảnh
lại, ai nấy ruột gan sót sa như muối đổ trong ḷng, nay mới thấm thía cái ư
nghĩa cao cả của giây phút sinh ly chia cách, cảnh bể dâu con tạo thật cay
đắng tàn nhẫn thay.
Tại Hải Pḥng, chiều nào cũng vậy, anh em Khoa Phúc lại
rủ nhau ra ga xe lửa đón thầy mẹ từ quê nhà xuống đây, ba bốn hôm liên tiếp,
chẳng thấy ai các cậu lại thở dài bảo.
-Hôm nay thầy mẹ, anh chị lại không đến rồi.
Cả hai lại lủi thủi về nhà, ḷng dạ bồn chồn không yên.
Hiện năm người con bác cả đă đến được Hải Pḥng, chỉ c̣n hai bác và hai
người con lớn là đủ cả để lên tầu vào Nam. Rồi một hôm đẹp trời, nắng vàng
phủ xuống sân ga, Phúc Khoa lại ra ga đón thầy mẹ như mọi lần, Phúc thấy
Hoàng mặc áo sơ mi xanh trên tầu, anh ngồi sát cửa, cậu vội kêu lên.
-Ḱa anh Hoàng, cả thầy mẹ nữa.
Mấy anh em chen chân vào tận cửa toa mừng rỡ kêu ầm
lên.
-Mẹ! mẹ, anh Hoàng. .
Bác gái ra vẻ bực bội nói.
-Yên nào, người ta đang mệt gần chết đây.
Thật ra bác mệt mỏi v́ tinh thần hơn v́ thể xác, cuộc
viễn du đầy phiêu lưu gian khổ khiến cho vợ chồng bác xúc động lo âu mặc dù
đó là con đường duy nhất, không c̣n đường nào khác. Hơn nửa năm trước đây
bác Cả chấp nhận ở lại với kháng chiến thành công tưởng rằng nay đất nước đă
giành được độc lập, đánh đuổi được giặc Tây ra khỏi giang sơn, nhưng sự thật
phũ phàng đă làm bác và biết bao gia đ́nh thất vọng, bây giờ mọi người đă
thấy rơ bộ mặt thật ghê tởm của Việt Minh Kháng Chiến và cuộc phiêu lưu biệt
xứ đă diễn ra bi thảm như thế này đây.
Khoa Phúc dẫn thầy mẹ anh chị về ngơ Cô ba Ch́a, leo
lên gác ra pḥng ngoài, cả nhà bác hai Chương đă đi Nam mấy hôm trước, bác
dặn các cháu cứ ớ đây v́ bác đă trả tiền nhà cho đến hết tháng ba, pḥng
trong nay có một gia đ́nh giầu mới ở Hà Nội dọn xuống, ông bà Lưu và năm sáu
người con đă trốn thoát xuống đây để theo đoàn di cư lánh nạn.
Bây giờ là gần cuối tháng hai, chỉ con vài tháng nữa là
hết hạn ba trăm ngày di cư, Việt Minh sẽ về tiếp thu Hải Pḥng. Anh em
Hoàng, Khoa bèn vội lên Hội Đồng Di Cư Bắc Việt để xin vé đi Nam v́ cả nhà
đă tề tựu đông đủ rồi, đi tầu bay phải chờ lâu nên nhà muốn đi tầu thủy cho
nhanh. Ngay hôm sau Hoàng Khoa ghi tên cho gia đ́nh đi tầu thủy, họ phát vé
đi vào giữa tháng ba, khoảng hai tháng trước ngày hết hạn di cư, chuyến này
do tầu Mỹ Marine Adder chuyên chở . Đây là một chiếc tầu chở quân khổng lồ
của hạm đội thứ Bẩy, mỗi chuyến trọng tải năm ngh́n người, ngoài ra mỗi ngày
cũng có mấy chục chuyến máy bay vận tải Dakota chở người vào Nam cho kịp
thời hạn di cư.
Khoa Phúc và mấy cậu con ông Lưu hàng ngày rủ nhau lên nhà hát lớn, pḥng
thông tin, Hội đồng di cư xem triển lăm tranh ảnh, buổi chiều hoặc tối đi
nghe đội lính kèn hoà nhạc, diễn kịch tố Cộng. Các cậu rong chơi vui vẻ
trong những ngày c̣n c̣n ở lại Hải Pḥng. Tại pḥng thông tin người ta trưng
bày những h́nh ảnh đấu tố man rợ bên Trung Hoa đỏ, cảnh những người địa chủ
bị trói giật cánh khuỷu hai tay ra sau trước họng súng của đội hành quyết để
cho người dân thấy bộ mặt thật của Thiên Đường Cộng Sản.
Buổi tối nọ, ban quân nhạc tŕnh tấu xong bản nhạc
hùng, một sĩ quan quân đội Quốc Gia lên trước loa nói lớn.
-Tôi nghĩ trong đám khán giả này có nhiều anh Việt
Minh, các anh hăy vểnh tai lên mà nghe tôi nói đây. .
Khán giả cũng thừa biết như vậy, Việt Minh đă cho hàng
ngh́n người xuống Hải Pḥng giả làm nhà buôn, đạp xích lô, bán hàng quà
bánh. . để nghe ngóng tin tức, làm gián điệp và nhất là để tuyên truyền xúi
dục đồng bào di cư bỏ cuộc trở về. Có người đă lên tầu há mồm rồi bị mắc
tuyên truyền c̣n nhảy xuống nước bơi vào bờ.
Họ hàng vào Nam đă viết thư ra liên lạc, nào chú Hai,
chú Khang con ông Năm, Kính con bác Ba Thu . . Ngoài ra Chú cả Hiên, bác Năm
Tuấn vợ con c̣n ở Đông Lao đă viết thư ra nhờ nhà bác Cả nhắn tin và đưa hộ
xuống Hải Pḥng , cô Thoa lại đi Hà Nội để nhắn giúp cho họ hàng và mấy
người bạn bè quen biết.
***
Thấm thoát đă gần đến ngày lên tầu đi Nam, c̣n hai hôm
nữa làgia đ́nh bác Cả sẽ rời Hải Pḥng mà vẫn chưa thấy Thoa về, chị ta trở
lại Hà Nội để nhắn hộ mấy người thân thuộc, trước khi ấy thầy mẹ đă dặn nhớ
phải về trước ngày mười lăm tây tháng ba như đă ghi trong vé đi tầu Mỹ, Thoa
vâng vâng dạ dạ mà nay ngày đi đă gần kề vẫn chưa thấy tăm hơi cô đâu cả.
Thế rồi ngày mai sẽ phải lên đường mà Thoa vẫn chưa về,
ai nấy đă chuẩn bị khăn gói xong xuôi cả chỉ c̣n thiếu cô ấy thôi, suốt từ
sáng đến chiều hôm ấy, hai vợ chồng bác Cả nóng ḷng nóng ruột cứ như lửa
đốt, các em cô cũng sốt cả ruột gan mà chẳng thấy tăm hơi chị đâu cả, thầy
mẹ cô lại sợ có chuyện chẳng lành, ông bố than thở.
-Giời ơi chắc nó về làng nhắn tin hộ chú Cả, bác Năm
đấy, nó mật sứ gan lim mà, ối giời ơi.
Chiều tối hôm ấy cả nhà ngồi pḥng ngoài chờ đợi người
về từng giây từng phút, bên pḥng trong nhà ông Lưu cũng sốt ruột hộ, họ
cũng ra cửa ngóng xem có thấy tăm hơi ǵ không. Ngày mai dù Thoa không về cả
nhà cũng vẫn phải đi Nam không thể chần chờ được v́ thời hạn di cư chỉ c̣n
chừng một tháng rưỡi nữa là cùng. Ai nấy ngồi than vắn thở dài.
Trời đă tối mù mịt, cả nhà ai nấy rối bời cả ruột gan
th́ bỗng bà Lưu ở pḥng ngoài cười lớn tiếng bảo.
-Ơ cô ấy về đây rồi!
Nhà ông Lưu cũng cười rộ lên v́ mừng, Thoa chào ông bà
lưu rồi bước mau ra pḥng ngoài, thầy mẹ Thoa mừng quá quên cả mắng nhiếc
con, ai nấy thở phào nhẹ nhơm như qua được một thử thách cam go.
Tờ mờ sáng hôm sau cả gia đ́nh khăn gói xuống trước nhà
thuê xe xích lô đến địa điểm tập trung trước Hội đồng di cư , ông Lưu cũng
xuống tiễn đưa, hai bên hẹn sẽ gặp nhau ở miền đất hứa. Mấy người phu xe kỳ
kèo đ̣i thêm tiền một lúc mới chịu đi.
Tới nơi trời vẫn c̣n tối mịt, hàng mấy chục xe cam
nhông đă đợi sẵn để chở đồng bào ra bến tầu. Hoàng tŕnh vé làm thủ tục cho
cả nhà xong mọi người vội leo lên xe, dưới ánh đèn điện lờ mờ mấy chiếc xe
cam nhông đầy những người đă nổ máy sẵn sàng chuyển bánh, một ông cha mặc áo
dài đen, cầm mi crô nói đôi lời tiễn biệt.
-Thưa đồng bào, đă đến giờ khởi hành, tôi xin có mấy
lời cùng đồng bào, vào trong Nam đồng bào sẽ được chính phủ tiếp đón giúp đỡ
nơi cư ngụ tạm và trợ cấp bước đầu, trước giờ phút chia tay xin chúc đồng
bào may mắn thượng lộ b́nh yên.
Chiếc xe bên cạnh đă bắt đầu chuyển bánh, bác gái bảo
con.
-Ḱa! nh́n ḱa.
Mọi người đứng nh́n chiếc xe từ từ chạy, đằng sau vài
người đàn bà chạy bộ theo tay cầm nón lá vẫy, miệng khóc mếu máo.
-Thôi đi nhá, khi nào đến nơi viết thư về nhá. .
Thân nhân họ trên xe cũng mếu máo nói đôi lời vĩnh
biệt, người đi kẻ ở, bịn rịn chia tay, nhà bác cả trông theo mà thấy se sắt
cơi ḷng. Băi xe ngày càng trở nên ồn ào hơn trước, tiếng động cơ, tiếng
người tiễn đưa, tiếng khóc như ḥa thành một bản nhạc năo nùng bi thảm.
Xe chạy đến bến tầu th́ trời đă sáng rơ, một người lính
Pháp tay cầm dùi cui điều khiển các xe đậu theo thứ tự. Đồng bào bắt đầu
xuống xe đi bộ một quăng rồi lên tầu há mồm của Tây, nhà bác Cả bước vào
miệng tầu rồi lên boong. Tầu há mồm là loại tầu nhỏ chở đồng bào ra tầu Mỹ
đậu ngoài khơi. Trên boong tầu Phúc ngước nh́n mấy người thủy thủ Pháp ăn
bánh vui đùa nhau, cậu bé lần đầu được thấy những cảnh khác lạ trong đời.
Gia đ́nh kẻ đứng người ngồi quây quần trên sàn tầu, bên cạnh đấy mấy người
thanh niên ăn mặc com lê lịch sự, mấy cô mặc áo dài đang cắt bánh chưng ăn,
họ nói cười vui vẻ chắc là sinh viên đại học.
Tầu há mồm bắt đầu chạy qua vịnh Hạ Long, nhà bác Cả
lấy bánh chưng cắt ra chia nhau ăn, Phúc thấy chị Thoa vừa ăn vừa thầm lặng
khóc, bác gái cũng ứa hai hàng lệ, trên sân boong có nhiều người tự nhiên ứa
lệ khóc cho thân phận hẩm hiu đen bạc của ḿnh. Thật vậy, suốt đời họ chưa
bao giờ gặp cảnh gian truân thảm thiết đến thế, ngay cả những ngày trong
thời tao loạn quân Pháp tấn công đốt phá khắp nơi, họ cũng bám chặt không
rời quê cha đất tổ, nhưng nay thời thế quá phũ phàng đă sô đẩy họ vào bước
đường cùng, chẳng ai mà ngờ gặp phải cái thời kỳ tàn nhẫn đến thế. Một cơn
gió nhẹ thổi qua khe núi lên sàn tầu không đủ lau khô những giọt lệ xót xa
của đám người biệt xứ.
Tầu đă vào địa phận Vịnh Hạ Long, hàng ngh́n hàng vạn ngọn núi như những ḥn
non bộ chọc thủng mắt nước nhô lên, mỗi ngọn đều có cây cỏ xanh tươi đứng
soi ḿnh trên mặt nước trong xanh, tầu chạy gần một ngọn cao , Phúc lấy tay
chỉ hỏi anh.
-Nó có đường đi lên ngọn, chắc trên ấy có người ở.
Thật vậy, bên hông núi có một đường đất ṃn nho nhỏ uốn
quanh sườn núi trông thật thi vị nên thơ, nó chạy dài từ chân lên gần ngọn.
Tầu há mồm yên lặng chạy trên mặt nước phẳng lặng như tờ, tịnh không một
tiếng sóng vỗ hay tiếng cá quẫy, chim kêu, chỉ thỉnh thoảng có tiếng c̣i tầu
bin bin năo nuột. Các ngọn núi như dạt ra hai bên tránh lối cho tầu đi qua,
thoáng trông người ta có cảm tưởng nó như bức tranh thủy mạc của Tầu, một
bức tranh vĩ đại, vô cùng mỹ lệ của thiên nhiên trải rộng ra trước mặt đoàn
người biệt xứ. Nhưng dù cảnh trí xinh đẹp, núi non hữu t́nh đến đâu cũng
không thể nào khuây khoả được nỗi chua xót của đoàn hành khách bất hạnh trên
tầu, những kẻ ra đi với tấm vé một chiều trên tay.
Khoa nh́n những ngọn núi hai bên hỏi anh.
-Núi nhiều thế mà sao nó biết cũng đường đi nhỉ, sao nó
không lạc mới tài?
Hoàng đáp.
-Nó có bản đồ chứ, nó cứ theo đó mà chạy.
Phúc nh́n một chiếc thuyền bên cạnh, hai đứa trẻ con bị
buộc chân trên mũi thuyền, bác thuyền chài ngơ ngác nh́n tầu đi qua, làn
nước xanh biếc y như nước hồ lơ quần áo hiện rơ trên mái chèo, thỉnh thoảng
tầu lại gặp một hai chiếc thuyền gỗ của dân chài, Phúc nh́n theo, cậu ra
liên tưởng đến cuộc đời vô định, những kiếp người lênh đênh trên sóng nước.
Tầu vẫn lặng lẽ trôi đi giữa những ngọn núi đá dàn thành h́nh chữ nhất phía
trước, nhưng khi tầu tiến lên th́ những núi đá thiên nhiên lại tự động tránh
lối cho tầu di qua.
Nước non vẫn vắng lặng và êm tĩnh lạ thường, một sự yên
lặng thê lương bi đát y như tâm trạng của bọn người ĺa xứ, những ngọn núi
xinh đẹp như ḥn non bộ vẫn yên lặng đứng soi ḿnh trên mặt bể, tầu vẫn từ
từ tiến lên như không bao giờ vượt qua khỏi cánh rừng non bộ nên thơ, thỉnh
thoảng một ngọn gió nhẹ của vịnh lướt qua boong tầu như một cánh tay vuốt ve
an ủi những kẻ ly hương bất hạnh.
Tầu Pháp chạy giữa rừng non bộ đến xế trưa th́ tới tầu
Mỹ Marine.Adder, một tầu khổng lồ đứng sừng sững ngay trên mặt bể. Tầu Pháp
ghé sát tầu Mỹ, một cái thang sắt từ boong tầu Mỹ bắc xuống tầu há mồm để
đồng bào leo lên. Mọi người bắt đầu lên thang, một lúc sau nhà bác Cả cũng
theo đoàn người lên tầu Mỹ, Phúc vịn tay anh bước theo, khi đến bậc trên
cùng sắp bước vào tầu th́ một người thủy thủ Mỹ đứng ngay đấy dúi vào tay
cậu một túi giấy trong có một quả cam, cái trứng luộc và gói cơm trắng, ai
cũng được một túi như thế. Đứng trên tầu Mỹ nh́n xuống người ta thấy tầu
Pháp bé tí như chiếc thuyền con.
Nhà bác Cả được người ta hướng dẫn xuống tầu đi qua hai
ba cầu thang, qua hai ba pḥng đến một pḥng rộng đầy những giường vải cái
nọ chồng lên trên cái kia. Các pḥng đều có bắc loa, độ một lúc lại có người
gọi loa tiếng Việt để thông báo đồng bào cử đại diện đi lănh cơm, hay những
ḥm xiểng của đồng bào trên boong cần phải buộc lại cho chặt. Chiều tối hôm
ấy họ phát cơm và đậu hộp xào cho mọi người, cơm nát và nhăo nhẹt ăn chẳng
được.
Chiều hôm sau Phúc theo chị Thoa lên boong để mua mực
của thuyền chài, dân di cư xúm xít phía mũi tầu, phía dưới một chiếc thuyền
lại gần tầu Mỹ, người dân chài ngước lên nói thật to.
-Bỏ tiền vào ḥn đá ném xuống trước, tôi ném mực luộc
lên sau.
Nói rồi anh ta ném ḥn đá có buộc dây lên, người trên
boong buộc tiền vào ném xuống, Thoa chờ lâu măi không mua được may có người
không thích mực bán lại, một người thủy thủ Mỹ vội lấy ṿi rồng phun nước
xuống thuyền ào ào, anh thuyền chài tối tăm mặt mũi. Có người nói.
-Nó không cho mua bán qua lại.
Anh lính Mỹ vẫn phun nước ào ạt xuống, thuyền vội quay
đầu chạy, anh lính thủy vẫn phun theo, Phúc thấy vậy than.
-Nó ác thế, ch́m thuyền người ta th́ sao.
Hai chị em vẫn chưa xuống pḥng, Phúc nh́n người lính
Mỹ đổ thùng cam xuống biển, có người nói.
-Nó mở thùng ra thấy một quả bị thối là nó đổ luôn cả
thùng.
Những quả cam đỏ ối nổi lềnh bềnh trên mặt nước. Khi ấy
người thuyền chài lại mon men đến gần để vớt, anh ta cầm cái vợt lén lén múc
từng quả một, Phúc theo dơi diễn tiến không dời mắt, anh lính Mỹ lại lấy ṿi
rồng phun xuống ào ào như thác lên đầu lên cổ anh thuyền chài, một ông đứng
gần đấy bảo.
-Nó không cho vớt, cam đổ đi không được vớt.
Thoa bảo.
-Sao nó ác thế, đổ đi rồi mà cũng không cho người ta
lấy.
Người thủy thủ h́nh như đùa cợt trên sự khổ sở của anh
thuyền chài chứ không có ư cảnh cáo hay ngăn cấm, anh ta nhe răng ra, tay
cầm ṿi tiếp tục sối nước lên đầu anh thuyền chài.
Hôm sau lúc mọi người mới ăn cơm xong th́ tầu chuyển
động mạnh, giường nằm bỗng nhiên lắc lư như đưa vơng, một ông bên cạïnh bảo.
-Tầu bắt đầu chạy đấy, ba ngày nữa th́ đến Sài G̣n.
Khi ấy loa ở các góc pḥng vang lên, người ta
nhắn đồng bào hăy buộc lại những ḥm xiểng trên boong cho chặt v́ tầu bị
sóng đánh ngả nghiêng có thể rơi xuống bể, tối ấy lúc con tầu bồng bềnh trên
làn sóng nước, đồng bào ai nấy đều yên giấc cả.
Ngày hôm sau tầu đă chạy một đoạn đường xa nhưng vẫn đi
dọc theo duyên hải, anh em Khoa Phúc rủ nhau lên boong xem cảnh bể cả mênh
mông, hai cậïu đi qua các pḥng, một pḥng đồng bào bên giáo đang đọc kinh
nghe buồn bă, tầu rộng răi to lớn như một ṭa lâu đài, đi qua hai ba cái cầu
thang mới lên tới boong.
Trên boong vắng người, hai cậu bé đi ṿng ṿng từ hông
tầu bên phải sang bên kia, từ đằng mũi xuống đằng đuôi tầu, Khoa bảo.
-Bây giờ chỉ có trời với nước thôi!
Thật vậy, bầu trời u ám như cái vung vĩ đại úp lên trên
mặt bể mênh mông bát ngát không c̣n biết đâu là bến bờ, trong khoảnh khắc
hai cậu thiếu niên tự thấy ḿnh bé nhỏ li ti như con kiến trước cảnh vĩ đại
mênh mông của tạo hóa. Từng đàn cá bay vọt lên mặt bể là đà trên không rồi
lại chui xuống nước. Tầu vẫn lặng lẽ xé nước chạy xuôi về phương Nam mang
theo những người đi t́m Tự Do, Đất Hứa.
Hàng ngh́n hàng vạn người mỗi ngày theo đường hàng
không, hàng hải tiến về phương Nam đi t́m một cuộc đời mới, nơi mà con người
được quyền nói điều ḿnh muốn nói, được ở những nơi ḿnh muốn ở, được làm
những công việc ḿnh muốn làm. Đó là cuộc di cư vĩ đại nhất trong lịch sử
nước nhà đánh dấu sự thắng lợi to lớn của Thế Giới Tự Do, một trong những
biến cố lớn nhất trên thế giới trong năm.
Khoa đứng nh́n những chiếc ca nô treo bên hông tầu gần
sát boong ra vẻ hiểu biết nói với cậu em.
-Đó là những ca nô cấp cứu pḥng khi tầu bị đắm, hồi
xưa cách đây bốn chục năm tầu Titanic đụng phải tảng đá băng lớn ch́m ngay,
chỉ có một ít người được cứu sống.
Nói rồi cậu miên man nghĩ tới gia đ́nh ḿnh, tới ngh́n
vạn những người di cư khác, số phận của gia đ́nh cậu, của muôn vạn người
khác đă gắn liền vào số phận của đất nước y như những chiếc ca nô treo trên
thành tầu.
Gió vi vút thổi từ ngàn khơi, Phúc nh́n đại dương mênh
mông bát ngát nhớ lại những ngày chạy loạn xa xưa, những ngày rong chơi của
tuổi thơ bên đồng lúa chín, dưới bóng cây đa cây bàng trường học, bên ḍng
sông Đáy êm đềm phẳng lặng . . cậu thấy đời người cũng y như trong một giấc
mơ. Trước mắt bây giờ chỉ có trời với nước.
Sóng bể vẫn ŕ rầm vỗ nhẹ vào thân tầu.
Trọng Đạt
|