Giới thiệu con người Long Khánh mà chỉ nói đến những người giỡn mặt với tổng thống, linh mục, thượng tọa, những anh già “trật búa”, những tay playboy hào hoa phong... đòn gánh thì người viết đáng bị lãnh một trận mưa... mắng! Bởi vì “nhân kiệt” ít ra cũng phải là hạng người chấp nhận và vượt thắng sự thách đố. Ở Long Khánh, đó là sự thách đố của thiên nhiên và của chiến tranh (đúng hơn là của Việt cộng).

Năm 1955 khi những người miền Bắc Công giáo di cư đặt chân lên Dốc Mơ, họ không chỉ đối đầu với bệnh sốt rét ngã nước. Việt cộng đã chặt đầu vài người cắm trên cây cọc để dằn mặt họ trên mảnh đất hoang đầy cỏ và cây nầy. Họ đã chấp nhận sự thách đố của thiên nhiên, của đất và của người để biến thành một vùng nhà thờ san sát nhau và vào thập niên 70, mỗi mẫu ruộng trị giá một triệu đồng. Họ đã biến những sườn đá tổ ong bên quốc lộ 20 thành những đồi chuối chập chùng. Năm 1957, những người Nùng gia đình cựu quân nhân sư đoàn 3 dã chiến giải ngũ cũng chấp nhận sự thách đố nầy ở những vùng cách xa quốc lộ tại Bàu Hàm, Trung Hiếu, cây số 130. Hoa lợi mỗi mẫu trồng thuốc rê của họ vào thập niên 70 hơn một triệu đồng một mùa.

Đồng bào Nùng trồng thuốc rê nhưng không hút. Vào mùa hái thuốc, một đoàn người từ Cao Lãnh, Kiến Phong kéo lên đây xắt thuốc thuê. Công việc được làm về đêm, dưới ánh đèn măng-xông. Anh thợ xắc quấn các lá thuốc vào con ngựa gỗ cụt đầu, tay đưa nhanh lưỡi dao cầu xăc thành từng sợi mỏng. Một nhóm ba, bốn cô gái trải các sợi thuốc trên các tấm phên tre, lấy chân dậm đều trước khi đem phơi sương. Bắp chân các nàng tròn trắng, các nàng cười nói đưa đẩy với anh chàng xăc thuốc. Và định mệnh đã an bài: những chàng xăc thuốc Cao Lãnh nổi tiếng nhiều vợ! Thuốc phơi chừng ba, bốn sương thì có thể đóng thành bánh hình hộp mỗi bề chừng nửa thước để đem bán.… (Click vào tựa đề trên để xem tiếp)
 

       Chúng tôi hẹn nhau sáng ngày thứ tư cũng c̣n trong Giêng ngày Tết để đến thăm ông cụ. Tuy hơi muộn nhưng vẫn c̣n hơn không. Thực ra ở bên nầy những ngày cuối tuần mới tiện các việc đi lại hay tham dự vào các lễ lạc. Lâu dần thành quen. Làm ǵ hay kỷ niệm ǵ cũng đợi vào những ngày cuối tuần. Nhưng hôm nay chúng tôi chọn ngày thứ tư là v́ anh em muốn đến càng sớm càng tốt v́ cụ năm nay đă 97 tuổi rồi mà chúng tôi cũng chỉ mới biết nhà cụ lúc gần đây thôi. Qua anh con rể của cụ.

        Trời trong nắng rơ, đường phố xe cộ dập d́u, không thấy một bóng người đi bộ. Tôi t́m chỗ đậu xe bên lề đường hơi xa nhà cụ một đỗi. Đi dọc theo vỉa hè dưới những tàng cây lớn, bóng mát lan tỏa ra tới tận ngoài đường. Cảm giác thật rộn vui đầy phấn khích.

        Anh Hiếu ra tận ngơ đón chúng tôi lần lượt kẻ sớm người muộn vào bên trong. Nhà bày biện đơn sơ. Ngay lối vào bên phải sát cửa sổ là cây dương cầm màu gụ đen bóng loáng, phía trên thấy có một bản nhạc c̣n mở ra để nguyên như vậy trên giá. Tôi sững sờ bước đi chậm lại, hơi rón rén khi nh́n thấy cụ đang nằm nghiêng quay mặt ra phía ngoài trên chiếc ghế salon dài bằng da màu đen. Anh Hiếu bảo: - Ông cụ chỉ vừa chợp mắt. . … (Click vào tựa đề trên để xem tiếp)
 

       Sáng hôm nay, một sớm đầu xuân đúng bốn mươi bốn năm sau ngày mất  nước, tôi ngồi nhâm nhi ly cà phê đầu ngày trong không khí se lạnh của miền đất tỵ nạn California.  Tôi mở máy vi tính cá nhân (PC) nh́n lại tấm h́nh do anh bạn đồng môn Hành Chánh từ San Jose gởi đến từ tối hôm qua. Trong h́nh, tôi và các bạn sinh viên sĩ quan Thủ Đức đang ngồi nghỉ chân sau một buổi tập ở quân trường. Nh́n các bạn trong h́nh, các chiến hữu một thời của tôi,  giờ đây ai c̣n ai mất? Sau hơn bốn mươi năm “lạc đàn tan nghé”,  kể từ ngày 30 tháng Tư oan nghiệt năm đó, những người c̣n sống sót, nay đang ở nơi nao?                                               

        Nh́n h́nh dáng của tôi trong bộ quân phục Thủ Đức ở lứa tuổi đôi mươi, với  kính trắng gọng đen, với khuôn mặt gầy ốm rắn rỏi… hiện trên màn ảnh máy vi tính khiến tôi măi bâng khuâng.  Trong suốt  bảy năm làm việc trong ngành hành chánh ở các địa phương xa xôi nguy hiểm, tôi đă xếp cất, ǵn giữ bộ quân phục ấy thật  cẩn thận, như một bảo vật nhiều kỷ niệm nơi quân trường năm xưa. Sau đó tôi đă mặc lại nó, chuẩn bị tác chiến…Nhưng oái oăm thay, đó là lúc theo lệnh cấp trên, chúng tôi phải di tản ra khỏi mặt trận  Xuân Lộc đang khói lửa ngút trời… Trải qua bao tang thương biến đổi cuộc đời, nay th́ bộ quân phục nhiều kỷ niệm ấy không c̣n nữa. Dù sao nó cũng đă để lại trong ḷng tôi bao niềm luyến tiếc lẫn tự hào v́ đă một thời đóng góp cho sự tồn vong của quê hương đất nước; dẫu đó là những sự đóng góp khiêm tốn của một “chiến sĩ không quân phục”. Sau ngày nước mất nhà tan, chúng  tôi  đành sống cuộc đời của kẻ tỵ nạn ly hương, cảm thông được tâm trạng của con hổ trong bài Nhớ Rừng của Thế Lữ, với câu thơ  cảm khái:  “Than ôi, thời oanh liệt nay c̣n đâu!”… (Click vào tựa đề trên để xem tiếp)
 

       Năm 1972 tốt nghiệp ra trường tôi chọn nhiệm sở về tỉnh Kontum. Đa phần sinh viên các khóa mới ra trường đều phục vụ ở các tỉnh xa Sài G̣n hay các tỉnh nhỏ thường được xếp là vùng nước độc, có lănh tiền phụ cấp và thăng trật nhanh hơn, một năm rưỡi so với hai năm ở các tỉnh lớn, đông dân và tương đối an ninh. Lúc bấy giờ rất hăng hái, ḷng tràn đầy nhiệt huyết dấn thân phục vụ đất nước, cho dù đi bất cứ nơi đâu. Hơn nữa khi chọn về những nơi lừng danh chiến trận như B́nh Long, Trị Thiên hay Kontum th́ toàn thể hội trường anh em vỗ tay ḥ hét nhiệt liệt tán dương. Chỉ có vậy thôi, cũng đủ để tự hào như người anh hùng sắp ra trận.

        Trước khi rời Sài G̣n tôi ra đường Lê Lợi đi dọc theo vỉa hè để t́m mua một tấm bản đồ tỉnh Kontum cở lớn dùng để treo tường hay lót dưới bàn có phủ kính dày. Ghé qua văn pḥng Bộ Nội Vụ nhận sự vụ lệnh và giấy trưng vận Hàng Không Việt Nam đi Pleiku. Khi ấy, sau “Mùa Hè Đỏ Lửa” phi trường Kontum bị hư hại nặng chưa được phục hồi nên đường bay chỉ tới Pleiku và sau đó phải đi xe đ̣ tự túc hơn 40 cây số nữa để lên Kontum. May mắn, nhiệm sở có hai chỗ mà anh bạn cùng đi với tôi lại là người quê quán ở đó nên cũng yên tâm.

        Hành lư mẹ xếp chật cứng va li không c̣n chỗ trống nên một số sách c̣n gởi trong Kư Túc Xá hôm dọn trả pḥng về quê đành phải để lại nhờ Bác Giám thị giữ dùm, chờ lần tới về Sài G̣n sẽ lấy. Chỉ nhét duy nhất một quyển “Soạn Thảo Công Văn” của Giáo Sư Lê Thái Ất và một con dấu bằng đồng khắc tên tôi để làm hành trang lên đường... ... (Click vào tựa đề trên để xem tiếp)
 

          Nạn đói xảy ra tại Nigeria, Somalia, Nam Sudan và Yemen do thiên tai, chiến tranh trong những năm qua đă được thế giới biết đến và Liên Hiệp Quốc kêu gọi cứu trợ khẩn cấp…  

            Thế th́ những cái chết âm thầm của các bạn tù xấu số trong trại  “cải tạo” tại Việt Nam, khắp nơi trong rừng núi xa xôi, hẻo lánh không ai biết đến v́ bọn cán bộ quản lư trại đă dấu nhẹm, dấu cả với thân nhân của nạn nhân đến trại thăm nuôi… Những cái chết ấy liên tục xảy ra hàng ngày, hàng tháng, hàng năm, hàng chục năm; những cái chết xảy ra trước mắt những bạn đồng tù như chúng tôi, th́ làm sao tôi có thể quên được?!

            Đă hơn ba mươi năm thoát khỏi cái chết đau thương âm thầm trong trại tù khắc nghiệt trên thượng nguồn sông Mă, hàng năm anh em cựu tù chúng tôi vẫn họp mặt tại khu Little Sài g̣n, miền Nam California để “điểm danh” ai c̣n ai mất; để thắp nén hương ḷng tưởng nhớ những bạn tù xấu số c̣n vĩnh viễn nằm lại trong ḷng đất trên đồi Lim, cạnh trại tù “cải tạo” Thanh Cẩm năm xưa.  (Click vào tựa đề trên để xem tiếp)
 

      ... Thế rồi vào một buổi sáng sớm trời c̣n sương đục mặt trời chưa lên. Xe cộ và người qua lại đông đúc như mắc cửi, nhất là xe gắn máy Honda Dame cánh nhựa sơn hai màu xanh trắng lướt rất đẹp và nổi bật trên đường phố. Hôm ấy ngày tựu trường, từng nhóm nhỏ học sinh áo quần tươm tất đang tụ tập dọc theo lề đường líu lo tṛ chuyện chờ mở cổng. Mấy đứa rất vui tươi, gương mặt rạng rỡ v́ mới thi đậu bằng Trung Học Đệ Nhất Cấp và đang hy vọng chỉ c̣n hai, ba năm nữa thôi là tới bậc Tú Tài, nếu đi lính sẽ là sĩ quan hay vào các trường chuyên nghiệp là cán sự, c̣n thi đậu vô trường Y khoa học sẽ trở thành Bác sĩ. Nghĩ tới đó mà ḷng rộn vui quên hết mọi sự đời. Nh́n xéo qua bên kia ngă tư là trường Nữ Trung học Lê Ngọc Hân đang dập d́u áo dài trắng, nón lá phất phơ rồi mơ màng “Gió sân trường lồng lộng áo ai bay …” Cả bọn cùng tự hănh mặt lên trời cười vang.

        Bỗng từ xa xa trong lề đường dưới các tàng me cao có trái chín rụng lác đác. Trên con đường đất phủ đầy lá me khô xuất hiện hai vị sư khất thực, kẻ trước người sau đang lầm lũi đi tới. Cả bọn ngạc nhiên khi nh́n thấy vị sư đi trước c̣n trẻ măng và h́nh như là đứa bạn học cùng lớp hồi năm ngoái. Không dám vô lễ nên chỉ dơi mắt nh́n theo riết cho đến khi các vị sư đi khuất rồi mới bàn tán. Nh́n quanh quất để t́m xem có ai giống không. Đến khi vào lớp học hỏi thăm các bạn ở khắp các ban ABC cũng không ai thấy. Mấy hôm sau, có đứa bạo dạn chay theo vị sư đi trước.

        - Thưa thầy có phải thầy là …
        - Mô Phật.

        Từ sau đó không thấy hai vị sư đi ngang qua đường trước cổng trường như trước nữa.... (Click vào tựa đề trên để xem tiếp)
 

       ... Hai người im lặng đi bên nhau. Đêm đă bắt đầu khuya.Tân nh́n con đường dài hun hút trước mặt, mờ tối dưới ánh đèn tù mù. Con đường mang tên Ba Tháng Hai này, trước đây là đường Trần Quốc Toản. Và cũng giống như sự “đổi mới” những con đường thành phố, tên Sài G̣n quen thuộc với người dân Miền Nam hơn ba trăm năm qua, cũng chịu cảnh đổi chủ thay tên. Anh quay nh́n về phía sau. Trên con đường này, hai mươi năm trước khi theo học ở ngôi trường đào tạo cán bộ hành chánh ở Miền Nam - trường Quốc Gia Hành Chánh Sài G̣n, anh đă mơ tưởng viễn ảnh một tương lai huy hoàng, niềm hănh diện được phục vụ đất nước trong thời loạn. Nhưng rồi sau đó nước mất nhà tan, Miền Nam rơi vào tay CS, anh phải đi tù “cải tạo”như hàng trăm ngàn quân cán chính cùng số phận như anh …. 

            Thu thấy người bạn “vong niên” đi bên nàng im lặng khá lâu, bèn lên tiếng: